بسم الله الرحمن الرحیم، و صلی الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین. حضرت آیت الله هاشمی علیا: این بلاها لطف الهی است که انسان را متوجه حق بکند، و با خدا ارتباط برقرار کند.
مناسب دیدم که اگر بشود یکی دو جمله این دعایی که حضرت آقا هم سفارش فرمودند را عرض کنیم و اهمیت این دعا و اینکه انسان از خداوند همه امور را بخواهد مخصوصاً در مورد بلاها و گرفتاری‌ها.
امام(علیه السلام) این طور عرضه می‌دارند که وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ إِذَا عَرَضَتْ لَهُ مُهِمَّةٌ أَوْ نَزَلَتْ بِهِ، مُلِمَّةٌ وَ عِنْدَ الْكَرْبِ،يَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَكَارِهِ، وَ يَا مَنْ يَفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدَائِدِ، وَ يَا مَنْ يُلْتَمَسُ مِنْهُ الْمَخْرَجُ إِلَى رَوْحِ الْفَرَجِ.[1] ابتداءً اهمیت دعا و خواست امور از خداوند مطلبی است که هم در قرآن مجید و هم در دعاهای ائمه معصومین و در کلمات و روایات بر آن بسیار تاکید شده، قرآن هم فرموده قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزاما.[2] یعنی شما ارزش و سنگینی ندارید، ارزش انسان به مقدار ارتباط او با خدا و دعا و مناجات و درخواست در همه امور از خداوند متعال است.
حالا نمی‌خواهم در اهمیت دعا زیاد صحبت کنم، دو سه روایت را عرض می‌کنم که انسان باید ارتباط خود را با خدا در دعا و مناجات‌ها و تضرع داشته باشد، چون همه امور دست خداوند متعال است، کلید همه امور در دست او است، باید با خدا ارتباط پیدا کرد، بلاها از جانب خدا است، خود این بلاها لطف الهی است که انسان را متوجه حق بکند، و با خدا ارتباط برقرار کند، امیرالمومنین(علیه السلام) می‌فرماید وقتی فزع و مشکلات زیاد شد بسوی خدا باید تضرع کرد و رجوع کرد و حل بلاها و گرفتاری‌ها را از خدا خواست، در کافی جلد 2، صفحه 468، این روایت صحیحه است، دو سه روایت هم هست که در کافی در همین باب نقل شده است.
روایتی از ابی الحسن موسی(علیه السلام) مَا مِنْ بَلَاءٍ يَنْزِلُ عَلَى عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَيُلْهِمُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الدُّعَاءَ إِلَّا كَانَ كَشْفُ ذَلِكَ الْبَلَاءِ وَشِيكاً وَ مَا مِنْ بَلَاءٍ يَنْزِلُ عَلَى عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَيُمْسِكُ عَنِ الدُّعَاءِ إِلَّا كَانَ ذَلِكَ الْبَلَاءُ طَوِيلًا فَإِذَا نَزَلَ الْبَلَاءُ فَعَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.[3] هیچ بلائی نیست که بر بنده مومن نازل شود مگر اینکه خدا در این بلا براو الهام کند که دعا کن، چون وقتی خدا بر بنده‌ای لطف داشته باشد در گرفتاری‌ها به او الهام می‌کند که بیاید بسوی خداوند و اما اگر الهام نشود معلوم می‌شود که این انسان مورد عنایت الهی نیست، حالا حضرت فرمود بنده‌ای که گرفتاری‌ها بر او نازل شد فَيُلْهِمُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الدُّعَاءَ خدا به او الهام می‌کند که در خانه خدا برود، مفتح ابواب خدا است، بلاها و گرفتاری‌ها را او باید برطرف کند، گرفتاری‌ها به دست او است، این الهام که به قلب مومن زد إِلَّا كَانَ كَشْفُ ذَلِكَ الْبَلَاءِ وَشِيكاً کشف این بلا سریع است، این الهام که بر قلب مومن وارد شد که برو و دعا کن، و او هم دعا کرد بداند که این علائم این است که این بلا به زودی برطرف خواهد شد، وشیکا یعنی سریعا، وَ مَا مِنْ بَلَاءٍ يَنْزِلُ عَلَى عَبْدٍ مُؤْمِنٍ برعکس آن ، اگر یک بلایی بر بنده مومن نازل شد فَيُمْسِكُ عَنِ الدُّعَاءِ الهام به قلب او نشد، توجه به دعا نکرد، دعا نکرد، گرفتاری و مشکلات آمد إِلَّا كَانَ ذَلِكَ الْبَلَاءُ طَوِيلًا این علامت این است که این بلا طول می‌کشد، چون به در خانه خدا نرفت که تضرع کند خدا بلا را بردارد، فَإِذَا نَزَلَ الْبَلَاءُ امام موسی بن جعفر(علیه السلام) فرمود فَإِذَا نَزَلَ الْبَلَاءُ فَعَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بر شما است که دعا کنید و گدایی کنید و تضرع و ناله کنید در خانه خدا، تا این بلا را بردارد. بدانید که این بلاها لطف الهی است.
دو روایت از امام صادق(علیه السلام) باز در همین کافی و همین جلد کافی است، عن ابی عبدالله(علیه السلام) فرمود هَلْ تَعْرِفُونَ طُولَ الْبَلَاءِ مِنْ قِصَرِهِ قُلْنَا لَا قَالَ إِذَا أُلْهِمَ أَحَدُكُمُ الدُّعَاءَ عِنْدَ الْبَلَاءِ فَاعْلَمُوا أَنَّ الْبَلَاءَ قَصِيرٌ.[4] می‌دانید این بلایی که آمد چقدر طول می‌کشد، طولانی است یا کوتاه است، قُلْنَا لَا اصحاب عرض کردند که نه؛ نمی‌دانیم، حضرت چند علامت را بیان فرمود قَالَ إِذَا أُلْهِمَ أَحَدُكُمُ الدُّعَاءَ عِنْدَ الْبَلَاءِ وقتی الهام شد بر شما دعا کنید نزد بلا، این الهام علامت و نشانه این است که فَاعْلَمُوا أَنَّ الْبَلَاءَ قَصِيرٌ بلا زود از بین می‌رود و وقت آن کوتاه است.
در روایت صحیحه باز از ابی الحسن موسی(علیه السلام) عَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ لِلَّهِ وَ الطَّلَبَ إِلَى اللَّهِ يَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِيَ وَ لَمْ يَبْقَ إِلَّا إِمْضَاؤُهُ- فَإِذَا دُعِيَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُئِلَ صَرَفَ الْبَلَاءَ صَرْفَةً.[5] دعا خواندن و از خدا خواست و طلب الی الله بلاها را رد می‌کند، دعا بلاها را برمی‌دارد، وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِيَ گاهی بلا مقدر شده، قضاء الهی این است که این فرد فردا برود زیر ماشین، یا بلا و گرفتاری برای او پیش بیاید اما هنوز این بلا امضاء نشده، مقدر است، قضای الهی است، اگر دعا کند چه بسا آن بلای مقدر و قضا شده که هنوز امضا نشده بلا دفع شود، امام فرمود الدُّعَاءَ لِلَّهِ وَ الطَّلَبَ إِلَى اللَّهِ يَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِيَ این بلا مقدر شده برای یک فرد، قضای الهی بر این است، اما وَ لَمْ يَبْقَ إِلَّا إِمْضَاؤُهُ ولی امضاء نشده، در شب‌های قدر می‌گویند که در شب 19 ذو 21 امور مقدر می‌شود، اما مضاء شب 23 است، بلکه در این دو سه شب خدا آن بلا را برطرف کند، اینجا هم همین طور است، وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِيَ وَ لَمْ يَبْقَ إِلَّا إِمْضَاؤُهُ- فَإِذَا دُعِيَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُئِلَ وقتی که دعا کردید و خدا خوانده شد سوال شد و تضرع شد، صَرَفَ الْبَلَاءَ صَرْفَةً بلا بر طرف می‌شود، بلاها و گرفتاری‌ها نیاز دارد که مردم در خانه خدا را بزنند، این حرف‌هایی که می‌زنند که قرص آن را پیدا کنند، و این‌ها، توجه مردم را به اسباب این چنینی می‌دهند، خدا اگر نخواهد هیچ کدام این اسباب سببیت ندارد، باید اول در خانه خدا رفت تا سبب را بسازد، مسبب او است، مفتح او است.
در روایت صحیحه دیگر از امام صادق(علیه السلام) دارد إِذَا نَزَلَتْ بِرَجُلٍ نَازِلَةٌ أَوْ شَدِيدَةٌ أَوْ كَرَبَهُ أَمْرٌ فَلْيَكْشِفْ عَنْ رُكْبَتَيْهِ وَ ذِرَاعَيْهِ وَ لْيُلْصِقْهُمَا بِالْأَرْضِ وَ لْيُلْزِقْ جُؤْجُؤَهُ بِالْأَرْضِ ثُمَّ لْيَدْعُ بِحَاجَتِهِ وَ هُوَ سَاجِدٌ.[6] اگر یک بلایی به شخصی نازل شد یک شدت و رنج و مشقتی فَلْيَكْشِفْ عَنْ رُكْبَتَيْهِ این روایت خیلی جالب است،لباس را از زانو بلا بزند، آستین‌ها را هم بالا بزند، که دست‌ها ظاهر شود، این دست و زانو را بر خاک بگذارد، سینه را هم باز کند و بر خاک بگذارد، آنجا دعا کند، در این حالت، وقتی که بلا وارد شد فَلْيَكْشِفْ عَنْ رُكْبَتَيْهِ وَ ذِرَاعَيْهِ وَ لْيُلْصِقْهُمَا بِالْأَرْضِ یعنی همه این‌ها را به زمین بچسباند، هم زراعین و هم پا را بر زمین بخواباند و هم سینه را وَ لْيُلْزِقْ جُؤْجُؤَهُ بِالْأَرْضِ سینه را هم به زمین بچسباند ثُمَّ لْيَدْعُ بِحَاجَتِهِ دعا کند، حاجت را بخواهد وَ هُوَ سَاجِدٌ در حال سجده بخواهد، بعضی از بزرگان گفتند که اگر کسی این کار را بکند و تجربه شده و سریعا اجابت می‌شود. آن‌هایی که این بلا را گرفتند و حال خوبی ندارند خود آن‌ها یا اطرافیان آن‌ها این کار را بکنند امید است که ان‌شاء الله برگردند، و آن بلا از آن‌ها برطرف شود.
این بلاها لطف الهی است که عاملی است برای دعا و مناجات.
حالا امام سجاد(علیه السلام) در این دعا فرمود يَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَكَارِهِ گره‌های سختی‌ها حل می‌شود، باز می‌شود، يَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَكَارِهِ عقد هم جمع عقده است مکاره هم جمع مکره و امور و مشکلات است، وَ يَا مَنْ يَفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدَائِدِ ای خدایی که شکسته می‌شود به او حَدُّ الشَّدَائِدِ یعنی شدائد با عنایت خدا شکسته می‌شود و از بین خواهد رفت.
وَ يَا مَنْ يُلْتَمَسُ مِنْهُ الْمَخْرَجُ إِلَى رَوْحِ الْفَرَجِ ای خدایی که از او التماس می‌شود و تقاضا می‌شود که انسان را از این بلاها به روح فرج خارج کند و آسایش و راحتی پیدا کند، این بلاها از جانب خدا است ولی تضرع و انابه و توجه به خدا می‌خواهد، مردم این‌ها را فراموش کردند، دنبال وسائل می‌گردند، الآن دنیا دنبال وسائلی می‌گردد که این بلا را از بین ببرد، بهترین وسیله دعا است، تضرع و جلسه دعا گرفتن، انابه به درگاه خدا کردن، همه دست خدا است و إن‌شاء الله خدا این بلاها را از مومنین و مومنات بردارد و ان‌شاء الله توجه مردم در این بلاها به خدا باشد، این بلاها انسان ساز است و برای انسان مومن نعمت است، و انسان را متوجه خدا می‌کند.
همان طور که روایت فرمود اگر بلایی آمد و خدا الهام کرد که دعا کن، این نشانه این است که بلا سریع بر طرف می‌شود، الآن هیچ کس نمی‌داند که این بلا چه زمانی بر طرف می‌شود، امام علامت و نشانه بیان کردند، اگر توجه به خدا توجه کردید، تضرع و انابه داشتید، الهام شد به قلوب مومنین و مومنات که در خانه خدا بیایند و گدایی کنند، این علامت این است که بلا زود مرتفع می‌شود، اما اگر نیامد طول خواهد کشید.
خدا ان‌شاء الله همه مومنین و مومنات و بلکه همه انسان‌ها را از بلاهای دنیا و آخرت در امن و امان قرار بدهد و بالاخص شیعیان اهل بیت را از این بلا با عافیت بیرون بیاورد و این بلا باعث نشود که خدایی نکرده انسان یک مقداری به جای آمدن در خانه خدا و تضرع، یک حرف‌هایی بزند که خدایی نکرده ناشکری باشد و به جنبه معنوی انسان خدشه‌ای وارد شود، خدا ان‌شاء الله ما و همه شیعیان اهل بیت را از این بلا با عافیت بیرون بیاورد.
باید با خدا ارتباط پیدا کرد، بلاها از جانب خدا است، خود این بلاها لطف الهی است که انسان را متوجه حق بکند، و با خدا ارتباط برقرار کند.
و السلام علیکم و رحمة الله و
برکاته.
[1]. الصحيفة السجادية، ص52، دعای7، (و كان من دعائه عليه السلام إذا عرضت له مهمة أو نزلت به، ملمة و عند الكرب:)
[2]. سوره فرقان، آیه 77
[3]. الكافي (ط – الإسلامية)، ج2، ص471، باب إلهام الدعاء
[4]. الكافي (ط – الإسلامية)، ج2، ص471، باب إلهام الدعاء
[5]. الكافي (ط – الإسلامية)، ج2، ص470، باب أن الدعاء يرد البلاء و القضاء
[6]. الكافي (ط – الإسلامية)، ج2، ص556، باب الدعاء للكرب و الهم و الحزن و الخوف