بسم الله الرحمن الرحیم

امام باقر(علیه السلام) فرمود پیامبراکرم در جمعه آخر ماه شعبان خطبه‌ای قرائت کرد خَطَبَ رَسُولُ اللَّهِ ص النَّاسَ فِي آخِرِ جُمُعَةٍ مِنْ شَعْبَانَ- فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَظَلَّكُمْ‏ شَهْرٌ فِيهِ لَيْلَةٌ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ فَرَضَ اللَّهُ صِيَامَهُ وَ جَعَلَ قِيَامَ لَيْلَةٍ فِيهِ بِتَطَوُّعِ صَلَاةٍ كَتَطَوُّعِ صَلَاةِ سَبْعِينَ لَيْلَةً فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ وَ جَعَلَ لِمَنْ تَطَوَّعَ فِيهِ بِخَصْلَةٍ مِنْ خِصَالِ الْخَيْرِ وَ الْبِرِّ كَأَجْرِ مَنْ أَدَّى فَرِيضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ أَدَّى فِيهِ فَرِيضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ كَانَ كَمَنْ أَدَّى سَبْعِينَ فَرِيضَةً مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ وَ هُوَ شَهْرُ الصَّبْرِ وَ إِنَّ الصَّبْرَ ثَوَابُهُ الْجَنَّةُ وَ هُوَ شَهْرُ الْمُوَاسَاةِ وَ هُوَ شَهْرٌ يَزِيدُ اللَّهُ فِي رِزْقِ الْمُؤْمِنِ فِيهِ وَ مَنْ فَطَّرَ فِيهِ مُؤْمِناً صَائِماً كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِذُنُوبِهِ فِيمَا مَضَى إِلَى أَنْ قَالَ وَ مَنْ خَفَّفَ فِيهِ عَنْ مَمْلُوكِهِ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْهُ حِسَابَهُ وَ هُوَ شَهْرٌ أَوَّلُهُ رَحْمَةٌ وَ أَوْسَطُهُ مَغْفِرَةٌ وَ آخِرُهُ الْإِجَابَةُ وَ الْعِتْقُ مِن النَّارِ- وَ لَا غِنَى بِكُمْ فِيهِ عَنْ أَرْبَعِ خِصَالٍ خَصْلَتَيْنِ تُرْضُونَ اللَّهَ بِهِمَا وَ خَصْلَتَيْنِ لَا غِنَى بِكُمْ عَنْهُمَا فَأَمَّا اللَّتَانِ تُرْضُونَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِمَا فَشَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ وَ أَمَّا اللَّتَانِ لَا غِنَى بِكُمْ عَنْهُمَا فَتَسْأَلُونَ اللَّهَ فِيهِ حَوَائِجَكُمْ وَ الْجَنَّةَ- وَ تَسْأَلُونَ الْعَافِيَةَ وَ تَعَوَّذُونَ بِهِ مِنَ النَّار. فرمود قَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَظَلَّكُمْ‏ شَهْرٌ فِيهِ لَيْلَةٌ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضَانَ فَرَضَ اللَّهُ صِيَامَه.[1] مردم سایه افکند بر شما ماهی که آن ماه فِيهِ لَيْلَةٌ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ یک شب آن از تمام یک هزار سال بالاتر است، وَ جَعَلَ قِيَامَ لَيْلَةٍ فِيهِ بِتَطَوُّعِ صَلَاةٍ اگر انسان در این ماه یک شب نماز مستحب بخواند مثل تطوع صلاة 70 ماه در شب در ماه‌های دیگر است، همچنین اگر کسی واجبی از واجبات را در این ماه اداء کند مثل این است که 70 واجب از واجبات را در ماه‌های دیگر بجا آورده است، و تمام عبادات 70 برابر است، عبادات در این ماه، حتی انفاق در این ماه 70 برابر انفاقات در ماه‌های دیگر است، این ماه چنین ماهی است، یک چنین ماهی را خدا قرارداد که اگر انسان توجه داشته باشد این ماه انسان را می‌سازد در مقابل خواست‌های شیطانی و هواهای نفسانی، خدا این منت را قرارداد، درهای بهشت را باز کرد، شیطان را در غل و زنجیر کرد، بعضی غل را پاره کردند، از اول شیطانی بودند، اگر انسان صبر کند، با این عبادات و دعاها و وظایف ماه رمضان صبر کند، حقاً شیطان دربرابر او غل شده، و خود را در حصن حصین نگهداری کرده، حالا در این ماه عزیز امام رضا(علیه السلام) روایتی دارد که در آن حکمت این ماه را بیان می‌کند، البته فرق است بین علت و حکمت، روایت را دقت کنید، حضرت در مقام بیان حکمت صوم ماه رمضان فرمود إِنَّمَا أُمِرُوا بِالصَّوْمِ لِكَيْ يَعْرِفُوا أَلَمَ الْجُوعِ‏ وَ الْعَطَشِ‏ فَيَسْتَدِلُّوا عَلَى فَقْرِ الْآخِرَةِ وَ لِيَكُونَ الصَّائِمُ خَاشِعاً ذَلِيلًا مُسْتَكِيناً مَأْجُوراً مُحْتَسِباً عَارِفاً صَابِراً عَلَى مَا أَصَابَهُ مِنَ الْجُوعِ‏ وَ الْعَطَشِ‏ فَيَسْتَوْجِبَ الثَّوَابَ مَعَ مَا فِيهِ مِنَ الْإِمْسَاكِ عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ لِيَكُونَ ذَلِكَ وَاعِظاً لَهُمْ فِي الْعَاجِلِ وَ رَائِضاً لَهُمْ عَلَى أَدَاءِ مَا كَلَّفَهُمْ وَ دَلِيلًا لَهُمْ فِي الْآجِلِ وَ لِيَعْرِفُوا شِدَّةَ مَبْلَغِ ذَلِكَ عَلَى أَهْلِ الْفَقْرِ وَ الْمَسْكَنَةِ فِي الدُّنْيَا فَيُؤَدُّوا إِلَيْهِمْ مَا افْتَرَضَ اللَّهُ لَهُمْ فِي أَمْوَالِهِمْ.[2] تا اینکه بندگان خدا درد گرسنگی و تشنگی را در این ماه درک کنند و معرفت پیدا کنند فَيَسْتَدِلُّوا عَلَى فَقْرِ الْآخِرَةِ ما یک روزی را در پیش داریم که نمی‌شود از آن غافل بود، یکی از کارهای شیطان این است که می‌خواهد ما را از آخرت غافل کند، انسان مومن همواره به فکر آخرت است،در تمام اعمال و کارها و افعال و زندگی همه در مقام این است که ضربه‌ای به آخرت او وارد نشود، عالم آخرت روز سختی است، اینجا گرسنگی و تشنگی را بچشد، مشقات را درک کنند ببینند که عالم آخرت چطور گرسنگی و تشنگی است، چطور بلا و گرفتاری است، وَ لِيَكُونَ الصَّائِمُ خَاشِعاً ذَلِيلًا آدم صائم خشوع پیدا می‌کند، نفس خود را در مقابل خواست و فرمان الهی ذلیل می‌کند، انسان مومن در این ماه شهوات خود را زیر پا می‌گذارد، حتی آن اعمالی که مستحب بود در سایر ماه‌ها در این ماه آن‌ها را بجا می‌آورد، این‌ها مخالفت با نفس است، باید خود را در این ماه بسازد، تزکیه و تصفیه کند و آماده کند برای قیامت.

خدا این صوم را قرارداد برای اینکه ما آماده برای عالم آخرت شویم، برای اینکه در این دنیا خودسازی کنیم، باید در این دنیا تزکیه نفس کنیم، باید در اینجا عبادت و بندگی کنیم، یک جمله‌ای از امام سجاد(علیه السلام) است که فرمود كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع إِذَا كَانَ شَهْرُ رَمَضَانَ- لَمْ يَتَكَلَّمْ إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ التَّسْبِيحِ‏ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ التَّكْبِيرِ فَإِذَا أَفْطَرَ قَالَ اللَّهُمَّ إِنْ شِئْتَ أَنْ تَفْعَلَ فَعَلْتَ.[3] وقتی ماه مبارک رمضان می‌شد امام سجاد(علیه السلام) تکلم نمی‌کرد و سخن نمی‌گفت إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ التَّسْبِيحِ‏ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ التَّكْبِيرِ این دعب امام سجاد بود،

این ماه ماه ارتباط با خدا است، این ماه ماه دعا و مناجات و خودسازی و تزکیه نفس است، ماه توبه است، انسان توبه کند، تا چه وقت انسان می‌خواهد گناه کند، این موها سفید شده و هنوز به فکر دنیا است، عمرها تمام شد، انسان از یک لحظه و یک ساعت بعد خود خبر ندارد، اما هنوز دنبال دنیا است، پس چه زمانی انسان به فکر آخرت باشد، دعیتم الی ضیافت الله، ماه مهمانی خدا است، خدا خوب مهمانی کرده، امام مجتبی برای مردم سفره‌های رنگین می‌انداخت اما خود ایشان استفاده نمی‌کرد، برای مومن هرچه سفره رنگین بیاندازید خوب است اما اصراف نکنید، یک لقمه را هم نباید اصراف کنید، اما ضیافت خدا می‌گوید نخور، بر خلاف ضیافت انسانی، می‌گوید هوای نفس نداشته باش، دعا بخوان، خدا اینطور پذیرایی می‌کند چون می‌داند که آنجا چه چیزی برای ما مفید است، ما نمی‌دانیم، خدا می‌داند که اگر آنچه را که امام سجاد و ائمه می‌دانستند، شاگردان آن‌ها می‌دانستند ما می‌دانستیم زندگی ما غیر از این بود، عاشق عبادتو بندگی بودیم، اصلاً خور و خوارک و خانه و زندگی همه مقدمه زندگی می‌شد، اصل عبادت و بندگی است، بقیه امور حذف است، خوشابحال آن‌هایی که در این ماه موفق به توبه می‌شوند، اگر در خود نقصی می‌بینند، گناهو خلافی می‌بینند آن‌ها را جبران کنند، با خدا عهد کنند که نماز آن‌ها نماز باشد، به عبادت‌ها برسند، به وظایف دینی خود برسند، به علم و معارف دینی برسند، به تزکیه نفس برسند، خود را برای قیامت و مرگ آماده کنند که ندای الهی بیاید که يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ- ارْجِعِي‏ إِلى‏ رَبِّكِ‏ راضِيَةً مَرْضِيَّة.[4] خدا إن‌شاء الله در زمان مرگ به این کلمات نورانی باز بفرماید، و به ما چنین نویدی بدهند که خدا تو را قبول کرده، نماز قبول، عبادت قبول است بیا در جوار ما، آماده‌اند خادمین بهشت برای توی مومن و روزه‌دار.

[1]. وسائل الشيعة، ج‏10، ص307، باب18، باب تأكد استحباب الاجتهاد في العبادة سيما الدعاء و الاستغفار و العتق و الصدقة في شهر رمضان و خصوصا ليلة القدر و آخر ليلة من الشهر

[2]. وسائل الشيعة، ج‏10، ص9، باب1، باب وجوبه و ثبوت الكفر و الارتداد باستحلال تركه

[3]. وسائل الشيعة، ج‏10، ص309، باب18، باب تأكد استحباب الاجتهاد في العبادة سيما الدعاء و الاستغفار و العتق و الصدقة في شهر رمضان و خصوصا ليلة القدر و آخر ليلة من الشهر

[4]. سوره فجر، آیه 27 و 28