حضرت آیت الله هاشمی علیا(دام ظله) در شرح روایت امام حسن عسکری(علیه السلام) در بار اینکه سخاوت انسان مقدار دارد می فرمایند:

در روایتی از امام عسکری است که فرمود إِنَ‏ لِلسَّخَاءِ مِقْدَاراً فَإِنْ زَادَ عَلَيْهِ فَهُوَ سَرَفٌ وَ لِلْحَزْمِ مِقْدَاراً فَإِنْ زَادَ عَلَيْهِ فَهُوَ جُبْنٌ وَ لِلِاقْتِصَادِ مِقْدَاراً فَإِنْ زَادَ عَلَيْهِ فَهُوَ بُخْلٌ وَ لِلشَّجَاعَةِ مِقْدَاراً فَإِنْ زَادَ عَلَيْهِ فَهُوَ تَهَوُّرٌ

حضرت عسکری علیه السلام فرمود: «جود و سخاوت انسان مقدار دارد که اگر از آن تجاوز کند اسراف می شود، احتیاط و محکم کاری اندازه ای دارد که اگر از حدش فزونتر شد ترس خواهد بود، صرفه جوئی و اعتدال در صرف مال اندازه ای دارد که اگر از آن بیشتر شود بخل است، و شجاعت و دلیری اندازه ای دارد که اگر از حدش بگذرد، تهور و بی باکی خواهد بود .

سخاوت انسان مقدار دارد، اگر کم بدهد بخل است، زیاد بدهد اسراف است، ببینید در همه جا شما می‌توانید عدالت را رعایت کنید تا بتوانید این عنوان مَتِّعْنِي بِالاقْتِصَادِ را درک کنید، خدایا ما را متمتع و بهره مند کن که از زندگی لذات ببریم، کجا از زندگی لذت می‌بریم؟ آنجایی که تمام امور ما روی نظم الهی باشد، روی عدالت و موازین شرعی باشد، اگر بتوانیم زندگی خود را روی موازین الهی پایه گذاری کنیم و استقامت هم داشته باشیم خسته نشویم نتیجه خوب دارد، سعادت و بهره‌گیری از تمام نعمت‌ها دارد، آن کسانی که از نعمت‌ها استفاده نمی‌کنند یا حد افراط و تفریط در نعمت‌های الهی دارند تمام نعمت‌های الهی برای سعادت انسان است، تمام آنچه که ما در وجود خود داریم از گوش و چشم و اعضاء و جوارح در خارج وجود، تمام برای تمتع و بهره‌گیری از نعمت‌های الهی است، شرط بهره‌گیری و شرط اینکه این نعمت‌های الهی را در سعادت و خوشبختی قرار دهیم رعایت عدالت در تمام شئون زندگی است، اگر عدالت داشته باشیم در تمام شئون زندگی آن وقت متعنی صدق می‌کند و إلا تمام انسان‌هایی که بدبخت شدند برای این بود که در جانب افراط و تفریط افتادند، خداوند به آن‌ها نعمت داد بی‌جا و بی‌اندازه آن نعمت‌ها را صرف کرده، در همه زندگی به‌حساب کار کرده، بی‌حساب کار کردن در زندگی یعنی بهره نبردن از عمر، یعنی بهره نبردن از نعمت‌های الهی، خدا ما را برای سعادت آفرید وسائل سعادت ما را هم در وجود خود ما و خارج وجود ما قرار داد، راه سعادت هم همان اوامر الهی است که وَ اسْتَقِمْ كَما أُمِرْتَ همان طور که امر شده به پیامبراکرم و به امت اسلامی که موازین شرعی را رعایت کنند استقامت در عمل و موازین شرعی برای انسان سعادت و خوشبختی می‌آورد.

 امام عسکری(علیه السلام) فرمود: سخاوت انسان مقدار دارد، حدی دارد، زائد بر او اسراف است، اگر زیادتر از آنچه که باید بدهد، بدهد اصراف است، کمتر بدهد بخل است، ببینید همه این‌ها حدوسط دارد، تحصیل علم آن هم حدوسط است، شما باید به عبادت برسید به تحصیل علم هم برسید، بعضی فقط درس می‌خوانند و مطالعه می‌کنند، این درست نیست، پس عبادت چه شد، نافله چه شد، نماز شب چه شد، قرآن خواندن و دعا خواندن چه شد، و وظایف دیگر، دائماً درس بخوانید اما درس مفید که نه افراط باشد نه تفریط باشد، من امروز از کلاس آمدم بیرون دیدم این آقایان زمان امتحانات است همه نشستن دارد مطالعه می‌کنند، بعضی هم در کتابخانه هستند، گفتم درس این‌گونه فایده ندارد که زمان امتحان شما یک هفته شب نخوابید، نماز را به وقت نخوانید، زمان نماز مطالعه کنید، بعد می‌خواهید فردا امتحان بدهید، یعنی یک سال، شش ماه درس نخواندید حالا می‌خواهید یک هفته پانزده روز درس‌ها را امتحان بدهید، این مانند این است که یک سیلی بیاید چند روز خرابی به بار می‌آورد و تمام می‌شود، اما یک قنات دائماً از آن آب می‌آید هرچه هم بیاید تمام نمی‌شود، پس قنات باشید نه سیل، یعنی درس و بحث شما دائمی باشد، همیشه درس داشته باشید، طلبه باید از روزی که شروع کرد تا زمان مرگ طالب علم باشد و این روایات که ما داریم درباره طلبه طالب علم منظورآن‌هایی است که مشغول هستند، لازم نیست طالی علم فقط درس بخواند، اگر شما مطالعه هم کنید می‌شوید طالب علم، طلبه یعنی کسی که مطالعه و تحقیق می‌کند، هر روز می‌خواهد یک امر مجهولی برای او معلوم شود، چهار تا کتاب بالاتر را می‌خواند، وقت را بی‌جهت صرف نمی‌کند، استقامت دارد و ادامه می‌دهد، منظم است، هم به عبادت، هم به درس و بحث، هم به اطاعت پدر و مادر و امثال ذلک می‌رسد، این می‌شود دائماً اهل علم باشد، اگر هر زمان مرگ او برسد این جزء طلاب علم است، اما آن طلبه‌ای که مدتی درس خوانده و رها کرده، الآن نه با کتاب و نه با درس و نه بحث و مطالعه ارتباط ندارد، اینکه طالب علم نیست، آن زمان که درس می‌خواند طالب علم بود، اگر مرگ او فرا رسید به عنوان طالب علم نیستند، اما اگر طلبه دائماً مشغول مطالعه و درس و بحث بود ولو کم باشد اما دامه دار باشد هر وقت مرگ بیاید در طلاب علم است.

پس انسان باید حد وسط را در همه امور رعایت کند، حتی در سخاوت و بخل، امیرالمؤمنین(علیه السلام): طُوبَى‏ لِمَنْ‏ ذَكَرَ الْمَعَادَ وَ عَمِلَ لِلْحِسَابِ وَ قَنِعَ بِالْكَفَافِ وَ رَضِيَ عَنِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ.[1] خوشبحال آن کسی که یاد قیامت و مرگ است وَ عَمِلَ لِلْحِسَابِ وَ قَنِعَ بِالْكَفَافِ حد وسط آن مقداری که نیاز دارد به همان مقدار اکتفا می‌کند، خیلی از افراد پولدار به مقداری که تا آخر عمر بخورند دارند اما باز هم ربا می‌خورند، باز هم حرام می‌خورند، باز هم خیانت می‌کنند، قانع نیستند، بعد فرمود: وَ قَنِعَ بِالْكَفَافِ وَ رَضِيَ عَنِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ به آنچه که خدا برای او مقدر کرده راضی شده.

[1]. وسائل الشيعة، ج‏3، ص254، باب75، باب وجوب الرضا بالقضاء